Ortografia Klasa 4-6

Program „Ortografia Klasa 4-6” dzieli się na 12 sekcji. Każda sekcja odpowiada zasadom ortograficznym dotyczącym konkretnego fenomenu ortograficznego. W każdej sekcji są początku prezentowane reguły pisowni, a potem uczniowie mają możliwość w interaktywnych quizach udowodnić, że zrozumieli zasady i potrafią je praktycznie zastosować.

Wielka Litera W Praktyce – reguły pisania wielką literą

• Pisownia nazwisk i tytułów
• Pisownia nazw świąt
• Pisownia nazw geograficznych

Przymiotniki Złożone na Start – przymiotniki złożone

• Czy użyć łącznika czy nie?
• Kiedy dwa wyrazy, z których składa się przymiotnik, są równie istotne, a kiedy jeden opisuje drugi?

Czas Przeszły w Akcji – pisownia czasowników w czasie przeszłym powstałych z bezokolicznika z cząstką -ąć.

• Jeśli w bezokoliczniku mamy cząstkę -ąć, to w formach czasu przeszłego czasowników przed Ł piszemy Ą i Ę, pomimo, iż czytamy je jako O i E.

Ó czy U – Sprawdź się!

• wymienne ó na e
• wymienne ó na o
• wymienne ó na a
• u w środku wyrazu
• u na końcu wyrazy
• u na początku wyrazy
• zakończenia form czasowników na -uje, -ujesz, -ujemy
• zakończenie form przymiotników na -usi, -utki, -usieńki
• zakończenie form rzeczowników na -unia, -uś, -usia, -uszek
• ó niewymienne
• wyrazy zakończone na -ówka
• wyjątek w pisowni cząstki -ówka (skuwka)
• wyjątek w pisowni u na początku wyrazu (ósemka)

CH czy H – Które wybrać?

• niewymienne h na początku wyrazu
• niewymienne h w środku wyrazu
• wymienne h na ż
• ch po literze s
• wymienne ch na sz
• ch na końcu wyrazu
• h na początku znacznej większości polskich imion
• h po literze z
• hałaśliwe wyrazy (hejże, hola)
• nazwy państw z h/ ch (bez reguły)
• wyjątek w pisowni ch na końcu wyrazu (druh)
• niewymienne ch na początku wyrazu
• niewymienne ch w środku wyrazu

RZ czy Ż – Mistrz Ortografii

• ż po spółgłoskach: l, ł, n, r
• wymienne ż na zi i ź
• ż niewymienne
• wymienne ż na z
• wymienne ż na g
• wymienne ż na s
• rz po spółgłoskach: p, b, t, d, k, g, j, ch, w
• wyjątek w pisowni rz po spółgłoskach p, b, t, d, k, g, j, ch, w (pszenica)
• rz niewymienne
• wymienne rz na r
• wyjątek w pisowni rz po spółgłoskach p, b, t, d, k, g, j, ch, w – zakończenia przymiotników na -szy
• rz w końcówkach zawodów

Mistrz Poprawnej Pisowni – ćwiczenia utrwalające poznane wcześniej reguły

• pisownia małą i wielką literą
• pisownia przymiotników złożonych
• formy czasu przeszłego czasowników
• rozpoznawanie zasad pisowni wyrazów z “ó”, “u”, “ch”, “h”, “rz” oraz “ż”

Łączne i Rozłączne “NIE” w Akcji – części mowy z przeczeniem NIE

Pisownia łączna przeczenia NIE:

• rzeczowniki
• przymiotniki w stopniu równym
• przysłówki w stopniu równym (pochodzące od przymiotników)

Pisownia ROZłączna przeczenia NIE:

• czasowniki
• przymiotniki w stopniu wyższym i najwyższym
• przysłówki w stopniu wyższym i najwyższym (pochodzące od przymiotników)
• przysłówki, które nie pochodzą od przymiotników (np. nie dzisiaj)
• reguły dla części mowy z NIE
• zaimki
• liczebniki
• wyrażenia przyimkowe (np. nie z nimi)

Rzeczowniki z “ą, on, om” oraz “ę, en, em” – pisownia rzeczowników zakończonych na “ą, on, om” oraz “ę, en, em”

•  om, on, em, en piszemy w wyrazach: pochodzących z innych języków niż język polski, np. komputer, rondo, stempel, cent
•  om, on, em, en piszemy w wyrazach zakończonych na „-ka”, np. słomka, stonka, pasemka, scenka
• om piszemy w zakończeniach wszystkich rzeczowników w CELOWNIKU w LICZBIE MNOGIEJ, np. lwom, kwiatom, lekarzom
• ą, ę piszemy w pozostałych wyrazach (wśród nich są też te zakończone na „-ka”, np. męka, łąka)

Zakończenia Rzeczowników -ii, -ji, -i – pisownia zakończeń rzeczowników rodzaju żeńskiego

Mając rzeczownik, rodzaj żeński, mianownik, przy odmianie przez następujące przypadki: Dopełniacz, Celownik, Miejscownik, otrzymujemy 3 możliwości zakończenia wyrazów:

 “-ii”, gdy w wyrazach obcego pochodzenia, po spółgłoskach / spółgłosce

• “p, b, f, w, m, t, d, r, l, k, g, ch” występuje zakończenie -ia, np.: geografia – geografii, religia – religii
•  “n” występuje zakończenie -ia, wymawiane jako „ńja”, np.: mania – manii, harmonia – harmonii

 “-ji”, gdy w wyrazach po spółgłosce s, z, c, występuje zakończenie -ja, np.: posesja – posesji, wizja – wizji, emocja – emocji

 “-i”, gdy w wyrazach

• po samogłosce, występuje zakończenie -ja, np.: zbroja – zbroi, szyja – szyi
• rodzimych, po spółgłosce p, b, f, w, m, występuje zakończenie -ia, np.: hrabia – hrabi, rękojmia – rękojmi
• po spółgłosce n, występuje zakończenie -ia, wymawiane jako „ńa”, np.: stajnia – stajni, siłownia – siłowni

Cząstki -by, -byś, -bym i inne – stosowanie cząstki “-by” z częściami mowy

Cząstki -by, -byś, -bym … piszemy łącznie:

• z czasownikami w formie osobowej
• ze spójnikami (albo, ale, ani, aż, bo, byle, chociaż, choć, czyli, gdy, gdyż, jakkolwiek, jako, jednak, jeśli, jeżeli, lecz, nim, niż, ponieważ, tedy, to, więc, zanim, zaś)
• z partykułami (ani, bodaj, chyba, czy, gdzież, niech, niechaj, nuż)
• z wyrazami porównawczymi (jak, jako), 

Cząstki -by,  -byś, -bym … piszemy osobno:

• po czasownikach w formie nieosobowej
• po rzeczownikach, przymiotnikach, przysłówkach, liczebnikach
• po zaimkach

Sztuka Znaków Interpunkcyjnych – stosowanie znaków interpunkcyjnych

Jak wpisać znaki interpunkcyjne na klawiaturze komputera?

Gdzie w zdaniu wpisuje się dany znak interpunkcyjny

• Kropka – na końcu zdania oznajmującego
• Przecinek – w środku zdania
• Znak zapytania – na końcu zdania pytającego
• Wykrzyknik – na końcu zdania rozkazującego
• Cudzysłów – w tytułach książek
• Nawiasy – w środku wypowiedzenia
• Dwukropek – w środku wypowiedzenia
• Średnik – w środku wypowiedzenia

Reguły stosowania znaków interpunkcyjnych:

• Kropkę używamy, gdy chcemy kogoś o czymś poinformować;
• Przecinek używamy m.in. przy wyliczaniu, gdy chcemy oddzielić od siebie wyrazy;
• Znak zapytania używamy, gdy chcemy kogoś o coś zapytać;
• Wykrzyknik używamy, gdy wydajemy komuś polecenia, rozkazy;
• Cudzysłów używamy m.in. do zapisu tytułów książek i filmów;
• Nawiasy używamy do ujęcia w nich pobocznych wyjaśnień, uwag;
• Dwukropek używamy do wyodrębnienia wyliczeń różnych elementów;
• Średnik używamy przy dłuższych wyliczeniach, w których były już użyte przecinki.

Reguły stosowania przecinka

• Przecinek stawiamy przy wyliczaniu, czyli gdy wyrazy sąsiadujące ze sobą odpowiadają na to samo pytanie, np. jaki? 
• Przecinek stawiamy przed spójnikami: ale, więc, zatem, lecz.
• Przecinka nie stawiamy m.in. przed spójnikami: i, lub, albo, oraz, ani, czy.

Reguły dotyczące stosowania: nawiasów, dwukropka i średnika.

• Nawiasy – to znak otwarcia i znak zamknięcia, ich liczba w wypowiedzeniu jest zawsze parzysta, pełnią funkcję znaku wyodrębniającego, w jednym tekście nie należy używać ich zbyt dużo, ujmujemy w nich tekst uzupełniający bądź zdania wtrącone;
• Dwukropek – to znak składający się z dwóch kropek (jedna nad drugą), pełni funkcję znaku wyodrębniającego, w jednym zdaniu powinien wystąpić nie więcej niż raz;
• Średnik – to znak składający się z przecinka i kropki nad nim, pełni funkcję znaku oddzielającego, jest mocniejszy od przecinka, znajduje swoje zastosowanie w rozbudowanych wypowiedzeniach złożonych.